İslamda Seriyye Ve Gazveler

 

Hz. Peygamber’in bizzat katılmayıp görevlendirdiği kumandanlarla sevk ve idare ettiği seferlere  seriyye ( ا(لسريّةdenir.

Sözlükte “gece yolculuğu yapmak veya yaptırmak, geceleyin yola çıkmak” anlamındaki serâ kökünden türeyen seriyye “askerî birlik, silâhlı tim, ordunun bir bölüğü” mânalarına gelir.En azı 5 kişilik, en çoğu da 300-400 kişilik olur.

Bu askerî birliklere görevlerinin gereği olarak çok defa geceleyin yol almaları, gizli hareket etmeleri ve baskın şeklinde harekât planı yürütmeleri dolayısıyla seriyye adı verilmiştir. Kelime terim olarak Resûl-i Ekrem’in hedef ve planlarını kendisinin belirlediği, ancak bizzat kumanda etmeyip sahâbeden birinin kumandasında gönderdiği askerî birlik ve harekâtlar için kullanılmıştır. Bu yönüyle Resûlullah’ın kumanda ettiği askerî seferleri ifade eden gazveden ayrılır.Resûl-i Ekrem, Hicretin ilk yılında (Miladi 622) etrafa seriyyeleri göndermeye başladı.

Harekât planları, asker sayısı ve operasyon biçimleri açısından gazve ile seriyye arasında fark varsa da bu iki terimin ayrılmasında en önemli belirleyici unsur Hz. Peygamber’in gazveyi bizzat kumanda etmemesidir. Bununla birlikte Bi’rimaûne, Zâtüsselâsil ve Mûte gibi bazı seriyyelere kelimenin sözlük anlamından hareketle gazve adının verildiğini görmek mümkündür. Ayrıca bu durumun askerî harekâtın büyüklüğü ve özellikleriyle de ilgili olduğu söylenebilir.

Öte yandan gazve ile aynı kökten türeyen ve “savaş, savaş yeri, savaş anı” anlamlarını taşıyan “megzâ”nın çoğulu “megāzî” de Resûl-i Ekrem’in gazve ve seriyyelerinin tamamını içeren bir terim olarak kullanılmış, bu konuda yazılan eserlere “kitâbü’l-megāzî” denilmiştir; bunların en meşhuru Vâkıdî’nin kitabıdır. Kaynaklarda seriyye karşılığında bazan “ba‘s” (göndermek, sevketmek) teriminin, ayrıca “vak‘a, yevm” gibi kelimelerin hem gazve hem seriyye için kullanıldığı görülür.

Hz. Peygamber’in hicretten kısa bir süre sonra başlattığı fiilî mücadele döneminin en önemli faaliyetlerinden olan seriyyeler gerek strateji ve savaş taktikleri gerekse dinî ve siyasî sonuçları bakımından büyük önem taşır. Ayrıca kalıcı ve düzenli askerî gücün oluşumunda planlı tatbikat rolü oynamış, askerî ve idarî açıdan uygulamalı eğitim imkânı sağlamıştır.

Seriyyelerin amacı; gazvelerle bütünlük içinde, İslâmiyet’in yayılmasına engel oluşturan unsurları bertaraf etmek, müslümanları maddî ve mânevî baskılardan kurtararak dinlerini özgürce yaşayabilecekleri bir ortam sağlamaktır. Bunun yanında seriyyelerin her biri özel stratejik amaçları olan askerî operasyonlardır ve bu açıdan bakıldığında sebep ve sonuçları itibariyle dört ana grupta toplanmaları mümkündür.

Birincisi Suriye ticaret yolunu kontrol altına almaya yönelik, Kureyş kervanlarını takip eden seriyyelerdir. Hicretin ilk iki yılında yoğun biçimde sevkedilen bu seriyyelerle ekonomik ve siyasal ambargo stratejisi uygulayarak Kureyş’in ticareti engellenmeye, böylece bir taraftan onları iktisadî zayıflığa düşürürken bir taraftan da bölgede etkinliğin arttırılmasına ve üstünlüğün ele geçirilmesine çalışılmıştır. Hicretin 1. yılında gönderilen;

Hamza b. Abdülmuttalib kumandasındaki Îs Seriyyesi,

Ubeyde b. Hâris kumandasındaki Râbiğ Seriyyesi ve

Sa‘d b. Ebû Vakkās kumandasındaki Harrâr Seriyyesi bunların başlıcalarıdır.

İkincisi Medine’nin iç ve dış güvenliğini sağlamaya yönelik seriyyelerdir. Mekke müşriklerinden ve Medine civarındaki düşman kabilelerden gelen saldırıları karşılamak, yerinde bastırmak ya da gerçekleşen saldırılara cevap vermek amacını taşıyan bu seriyyelerin sayısı çoktur ve bunlarda önemli sonuçlar elde edilmiştir.

Ebû Seleme el-Mahzûmî’nin Katan,

Muhammed b. Mesleme’nin Kuratâ,

Ukkâşe b. Mihsan’ın Gamre,

Ebû Ubeyde b. Cerrâh’ın Zülkassa,

Zeyd b. Hârise’nin Cemûm ve

Alkame b. Mücezziz’in İslâm tarihinde ilk deniz seferi mahiyetindeki Habeş seriyyeleri bu türdendir.

Üçüncüsü yine güvenlikle ilgili, istihbarat toplamak ve keşif yapmak için gönderilen seriyyelerdir. Hz. Peygamber’in askerî başarısında büyük payı olan bu tür seriyyelerin;

ilki ve en meşhuru, hicretin on yedinci ayına rastlayan Recebin başında (Ocak 624) Abdullah b. Cahş’ın kumanda ettiği Nahle Seriyyesi’dir. Abdullah b. Revâha ve Abbâd b. Bişr’in Hayber seriyyeleri de bu gruptandır.

Dördüncüsü özel görevlerle yollanan seriyyelerdir. Bunlardan;

Âsım b. Sâbit’in Recî‘,

Münzir b. Amr’ın Bi’rimaûne ve

Abdurrahman b. Avf’ın Dûmetül cendel seriyyeleri İslâm’a davet için gönderilmiştir.

Özel görevli seriyyelerin bir başka türü de dine ve kutsal değerlere hakaret edenlerin bertaraf edilmesi amacıyla;

Umeyr b. Adî’nin Asmâ bint Mervân, Sâlim b. Umeyr’in Ebû Afek, Muhammed b. Mesleme’nin Kâ‘b b. Eşref ve Abdullah b. Üneys’in Hâlid b. Süfyân’ı (veya Süfyân b. Hâlid) cezalandırması örneklerinde olduğu gibi İslâm düşmanlarının üzerine sevkedilenlerdir. Hâlid b. Velîd Uzzâ, Sa‘d b. Zeyd el-Eşhelî Menât ve Ebû Süfyân ile Mugīre b. Şu‘be de Lât putlarını yıkmakla görevlendirilmiştir.

Seriyyelerin sayısı ve adlandırılması konusunda kaynaklarda farklı bilgilere rastlanmaktadır. Bu husustaki en ayrıntılı açıklamalar Vâkıdî’nin el-Meġāzî’si ve İbn Sa‘d’ın eṭ-Ṭabaḳāt’ında yer almaktadır. Her iki müellif de seriyyelerin sayısını kırk yedi (47)  olarak zikretmekle birlikte Vâkıdî 55 (elli beş), İbn Sa‘d 57 (elli yedi) seriyye hakkında bilgi vermiştir (el-Meġāzî, I, 4-7; eṭ-Ṭabaḳāt, II, 5-6).

Şemseddin eş-Şâmî’ye göre ise seriyyelerin sayısı 70 (yetmiştir) (Sübülü’l-hüdâ, VI, 3).

Seriyyeler genellikle gönderildikleri yerin ya da kumandanın ismiyle anılmıştır. Ancak aynı istikamete birden fazla seriyye yollandığı veya aynı kumandana birden fazla görev verildiği için isim karışıklıkları olmuş, bu sebeple bazı kaynak ve araştırmalarda yer ve kumandan isimlerini birlikte kaydetmek suretiyle adlandırma yoluna gidilmiştir.

 

İlk seriyye-İlk sancak

 

Seriyye, düşman üzerine gönderilen keşif kolları, askerî birlikler demektir. Bu birliklerin en azı 5 kişi, en çoğu da 300-400 kişiden meydana gelmekteydi. Peygamber Efendimizin (asm) bizzat bulunmayıp da sahabelerden birisinin kumandası altında gönderdikleri askerî birliklere de seriyye denilmektedir. İşte bu mânâda seriyyelerin ilki, Peygamber Efendimizin Medine’ye hicretlerinden yedi ay sonra, Ramazan ayının başında kurulmuştur. Başına komutan olarak da Hz. Hamza (ra) tayin edilmiştir. Resulullah, ilk seriyyenin komutanı yaptığı sevgili amcası Hz. Hamza’nın emrine muhacirlerden 30 süvari vermişti. Vazifesi, Kureyş müşriklerinin Şam’dan gelip Mekke’ye gitmekte olan kervanlarını gözetlemekti. İlk seriyye, “Seyfü’l Bahr” bölgesinde Kureyş kervanını yakaladı. Bu kervanda Ebû Cehil bin Hişam (1) gibi azılı İslâm düşmanları ve müşriklerin ileri gelenleri de bulunmaktaydı. İki taraf çarpışmak için hazırlandı. Bunun üzerine, her iki tarafın da müttefiki bulunan Mecdiy bin Amr bin Cühenî araya girdi. Tarafları ikna etti ve çarpışmaya engel olmayı başardı. Ebû Cehil’in içerisinde bulunduğu kervan Mekke’ye, Hz. Hamza kumandasındaki ilk İslâm seriyyesi Medine’ye döndü. Bu ilk seriyyede ilk İslâm sancağı kullanıldı. Bu sancak, “Ak Sancak”tı. Seriyyelerin gayesi, Hac yollarını Müslümanlara tıkayan Kureyş müşriklerinin Suriye ticaret yollarını kesmekti. Böylece, ticârî ve iktisâdî bakımdan sıkıntıya düşebilecekleri müşriklere ihtar edilmiş olunuyordu. Aynı zamanda seriyyeler vasıtasıyla, müşriklerin Müslümanlara karşı ne gibi hazırlıklarda bulundukları hususu da öğrenilmeye çalışılmıştır. Seriyyelerin bir diğer hedefi de, ilerde yapılacak savaşlarda bazı kabilelerin Kureyş müşrikleriyle birleşmelerini önlemekti.

 

HZ. Muhammed'in Askeri Harekatları

Sıra	Tür	Harekât Adı	Bölge	Miladi	Hicri	Komutan	Kaynak
1	S	1. Sifülbahr Seferi	Sifülbahr	Mart 623	Ramazan 1	Hamza bin Abdülmuttalib	[1]
2	S	Rabiğ Seferi	Rebiğ	Nisan 623	Şevval 1	Ubeyde bin Hâris	[2]
3	S	Harrar Seferi	Rebiğ	Mayıs 623	Zilkade 1	Sa'd bin Ebû Vakkas	[3]
4	G	Ebva Seferi	Ebva	Ağustos 623	Safer 2	Muhammed bin Abdullah	[4]
5	G	Buvat Seferi	Buvat	Eylül 623	Rebiülevvel 2	Muhammed bin Abdullah	[5]
6	G	Safevan Seferi	Bedir	Eylül 623	Rebiülevvel 2	Muhammed bin Abdullah	[6]
7	G	Zul Uşeyre Seferi	Yenbu	Aralık 623	Cemaziyelevvel 2	Muhammed bin Abdullah
8	S	Batn-ı Nahle Seferi	Nahle	Ocak 624	Receb 2	Abdullah bin Cahş
9	G	Bedir Muharebesi	Medine'nin 120 km. GB	15 Mart 624	17 Ramazan 2	Muhammed bin Abdullah
10	G	Beni Kaynuka Kuşatması	Medine	Nisan 624	Zilkade 2	Muhammed bin Abdullah
11	G	Sevik Seferi	Medine	29 Mayıs 624	5 Zilhicce 2	Muhammed bin Abdullah
12	G	Karkaratülküdr Seferi	Hayber	Temmuz 624	Muharrem 3	Muhammed bin Abdullah
13	G	Zuemer Seferi	Zuemer	Eylül 624	Rebiülevvel 3	Muhammed bin Abdullah
14	G	Bahran Seferi	Bahran	Kasım 624	Cemaziyelevvel 3	Muhammed bin Abdullah
15	S	Karede Seferi	Necid	Kasım 624	Cemâziyelahir 3	Zeyd bin Hârise
16	G	Uhud Muharebesi	Uhud Dağı	23 Mart 625	7 Şevval 3
17	G	Hamraülesed Seferi	Medine 12 km.	28 Mart 625	12 Şevval 3
18	S	Katan Seferi	Necid	Haziran 625	Zilhicce 3	Ebu Seleme
19	S	Abdullah bin Üneys Seferi	Necid	Haziran 625	Muharrem 4	Abdullah bin Üneys
20	S	Reci Seferi	Medine	Temmuz 625	Muharrem 4	Abdullah bin Üneys
21	S	Bi'rimaune Olayı	Maune	Temmuz 625	Muharrem 4	Belli değil
22	G	Beni Nadir Seferi	Medine	Temmuz 625	Muharrem 4	Muhammed bin Abdullah
23	G	Bedrü'l-Mevid Seferi	Medine	4 Nisan 626	1 Zilkade 4	Muhammed bin Abdullah
24	G	Zatürrika Seferi	Zatürrika	11 Haziran 626	10 Muharrem 5	Muhammed bin Abdullah
25	G	Dumetülcendel Seferi	Dumetülcendel	Ağustos 626	Rebiülevvel 5	Muhammed bin Abdullah
26	G	Müreysi Seferi	Dumetülcendel	28 Aralık 626	3 Şaban 5	Muhammed bin Abdullah
27	G	Hendek Muharebesi	Medine	1 Mart 627	7 Şevval 5	Muhammed bin Abdullah
28	G	Beni Kurayza Seferi		Mayıs 627	5	Muhammed bin Abdullah
29	S	Kurata Seferi	Necid	Haziran 627	Muharrem 6	Muhammed bin Mesleme
30	G	Beni Lihyan Seferi	Batn Garran	Temmuz 627	6	Muhammed bin Abdullah
31	G	Gabe Seferi	Zükared	Ağustos 627	6
32	S	Gamre Seferi	Gamre	Ağustos 627	Rebiülevvel 6	Ukkaşe bin Mihsan
33	S	1. Beni Talebe Seferi	Cizan	627	6	Muhammed bin Mesleme
34	S	2. Beni Talebe Seferi	Cizan	627	6	Ebu Ubeyde bin Cerrah
35	S	1. Zeyd bin Harise Seferi	Cumum	Eylül 627	Rebiülahir 6	Zeyd bin Harise
36	S	2. Zeyd bin Harise Seferi	El-İs	Eylül 627	6	Zeyd bin Harise
37	S	3. Beni Talebe Seferi		627	6
38	S	3. Zeyd bin Harise Seferi (Hisma)		627	6	Zeyd bin Harise
39	S	Abdurrahman bin Avf Seferi		627	6	Abdurrahman bin Avf
40	S	Fedek Seferi	Fedek	Aralık 627	Şaban 6	Ali
41	S	2. Vadi Kurra Seferi		Ocak 628	6
42	S	Kurz bin Cabir Seferi	Medine	Şubat 628	6
43	S	Abdullah bin Revaha Seferi		Şubat 628	6
44	G	Hudeybiye Antlaşması		Mart 628	6	Muhammed bin Abdullah
45	G	Fedek'in Fethi		Mart 628	7	Muhammed bin Abdullah
46	G	Hayber Muharebesi		Mart - Nisan 628	7	Muhammed bin Abdullah
47	S	3. Vadi'l Kura Seferi		Mayıs 628	7
48	S	Ömer bin Hattab Seferi		Aralık 628	7
49	S	Ebu Bekir Sıddık Seferi		Aralık 628	7
50	S	Beşir bin Sad Seferi (Fedek)		Aralık 628	7
51	S	Meyfaa Seferi	Meyfaa	Ocak 629	Ramazan 7	Galib bin Abdullah
52	S	Beşir bin Sad Seferi (Yemen)		Şubat 629	7
53	S	Ibn Ebi el-Avca el-Sülemi Seferi		Nisan 629	7
54	S	Galib bin Abdullah Seferi (Fedek)		Mayıs 629	7
55	S	Galib bin Abdullah Seferi (Kadid)		Haziran 629	8
56	S	Siy Seferi	Siy, Medine	Temmuz 629	Rebiülevvel 8	Şüca bin Vehb	[7]
57	S	Kab bin Umeyr Seferi		Temmuz 629	8
58	S	Mute Muharebesi		Eylül 629	8
59	S	Amr bin As Seferi		Ekim 629	8
60	S	Ebu Ubeyde bin Cerrah Seferi	Kabaliyye	Ekim 629	Receb 8	Ebu Ubeyde bin Cerrah
61	S	Ebu Hadrad Seferi		629	8
62	S	Ebu Katade Seferi (Hadire)		Aralık 629	Şaban 8
63	S	Ebu Katade Seferi (Batn İdam)		Aralık 629	8
64	G	Mekke'nin Fethi	Mekke	Ocak 630	20 Ramazan 8	Muhammed bin Abdullah
65	S	Halid bin Velid Seferi (Nahle)		Ocak 630	8	Halid bin Velid
66	S	Amr bin As Seferi (Sevaa)		Ocak 630	Ramazan 8	Amr bin As
67	S	Sad bin Zeyd Seferi		Ocak 630	8
68	S	Halid bin Velid Seferi (Beni Cezime)		Ocak 630	Şevval 8
69	G	Huneyn Muharebesi		630	8	Muhammed bin Abdullah
70	S	Tufeyl bin Amr Seferi		Ocak 630	8
71	G	Evtas Muharebesi	Evtas	Aralık 630	8
72	S	Ebu Amir Seferi	Evtas	Ocak 630	8
73	S	Ebu Musa Seferi		Ocak 630	8
74	G	Taif Kuşatması		Şubat 630	8
75	S	Uyeyne bin Hısn Seferi		Nisan 630	9
76	S	Kutbe bin Amir Seferi		Mayıs 630	9
77	S	Dahhak el-Kilabi Seferi		Haziran 630	9
78	S	Alkame Seferi		Temmuz 630	9
79	S	Ali bin Talib Seferi (el-Fuls)		Temmuz 630	9
80	S	Ukaşe bin Mihsan Seferi		Ağustos 630	9
81	S	Tebük Seferi	Tebük	Aralık 630	9
82	S	Halid bin Velid Seferi (Dumatul Cendel)		Kasım 630	9
83	S	Süfyan bin Harb Seferi		Aralık 630	9
84	S	Dirar Seferi		630	9
85	S	Halid bin Velid Seferi (2. Dumatul Cendel)		Nisan 631	9
86	S	Surad bin Abdullah Seferi		Nisan 631	9
87	S	Halid bin Velid Seferi (Necran)		Haziran 631	10	Halid bin Velid
88	S	Ali bin Ebu Talib Seferi (Mudhic)		Aralık 631	10	Ali bin Ebu Talib
89	S	Ali bin Ebu Talib Seferi (Hemdan)	Yemen	632	10	Ali bin Ebu Talib
90	S	Zül Halasa Seferi		Nisan 632	10	Cerir bin Abdullah
91	S	Usame bin Zeyd'in Seferi		Mayıs 632	Safer 10	Usame bin Zeyd

Kaynaklar:

1-)https://islamansiklopedisi.org.tr/seriyye

2-)https://sorularlaislamiyet.com/peygamberimiz-sav-seriyye-denilen-kucuk-askeri-gruplari-hangi-amacla-kullanmistir-ilk-seriyyenin

3-)wikipedia.org

Derleyen: Mehmet YAZICIOĞLU